DIEPENHEIM - Al zeven jaar verdiept Evelien Vehof uit Diepenheim zich in de wereld van staatlozen. Het resultaat daarvan is deze maand te zien op internationale festivals en op tv: een ontroerend portret van de 10-jarige Bachir.
Door: Herman Haverkate
Verschenen in TC Tubantia op 13-03-2018
Het is een van de sleutelscènes uit de film. Een kleine jongen maakt zwembewegingen in de woestijn. De oudere man naast hem geeft instructies. Op de achtergrond niets anders dan zand. „Een uithoek van de Sahara”, zegt Evelien Vehof. „Het jongetje heeft nog nooit water gezien en toch leert die man hem zwemmen. In het kamp waar ze wonen is de zee uit hun land van herkomst ver weg en tegelijk dichtbij. Ooit hopen ze terug te keren naar de kust.”
Première
Bachir in Wonderland heet de film die de Diepenheimse samen met haar collega-journalist Els Duran maakte. De documentaire gaat deze week in première op het TIFF Kids International Filmfestival in Toronto, is later deze maand te zien op Movies That Matter in Den Haag en wordt 25 maart uitgezonden op tv. Zeven jaar wereldwijd onderzoek naar staatloosheid krijgt zo een vervolg in het kleine, maar tegelijk zeer aangrijpende verhaal van de 10-jarige Bachir.
„We zijn vorig jaar met hem in contact gekomen. Zijn verhaal leverde ons het beeld waarnaar we al die jaren op zoek zijn geweest. Talloze reportages hebben we geschreven over staatloze mensen, maar gefilmd hadden we nog nooit. Met mensen die geen land meer hebben, is dat ook lastig. Wat er niet meer is, kun je beter beschrijven dan verfilmen.”
Verslag
Hij woont in een vluchtelingenkamp in de Algerijnse Sahara, Bachir. Hij heeft geen paspoort, net als zijn negen broertjes en zusjes en de meer dan 160.000 lotgenoten die hem omringen. Ooit woonden ze aan de kust in Marokko, totdat ze 40 jaar geleden werden verdreven. De wereld van Bachir is die van zand, bloedhete zomers en eeuwig heimwee naar de zee die hij zelf nooit heeft gezien.
Het contrast met de wereld waar hij vandaan komt, is bijna niet te beschrijven.
In de documentaire doet Vehof verslag van het verblijf van Bachir vorig jaar bij een gastgezin in Spanje. Daar, aan de kust bij Barcelona, ziet hij voor de eerste keer de zee en leert hij zwemmen. „Het contrast met de wereld waar hij vandaan komt, is bijna niet te beschrijven. De drukte in de stad, de overvloed aan speelgoed en, vooral, al het water: het lijkt een sprookje, al verlangt hij op het laatst toch weer terug naar zijn moeder en familie in het kamp.”
Knoop doorgehakt
Vehof (36) kwam via een omweg terecht in de journalistiek. De ervaringen in haar geboortestadje Diepenheim vormden daarvoor de basis. Ze werkte onder meer bij Kunsten op Straat en kwam er in aanraking met filmers en journalisten. „Op een gegeven moment ontstaat dan het idee dat je ook zelf dat soort dingen zou kunnen doen. Mensen begonnen dat ook tegen me te zeggen. Uiteindelijk heb ik de knoop doorgehakt en ben ik een master journalistiek gaan volgen in Leiden.”
Vehof werkt als journalist voor onder meer Kassa en andere programma’s. Bachir in Wonderland kon ze maken voor de serie Mensjesrechten van EO/IKONdocs en als project van de Haagse organisatie Creative Court die zich beweegt op het grensvlak van kunst en gerechtigheid.
Het moment dat hij de zee instapt en voor het eerst begint te zwemmen: dat zijn momenten die je niet meer vergeet
Opgroeien zonder nationaliteit
Het lot van de staatlozen grijpt haar aan. „De film staat voor alle kinderen op deze wereld die opgroeien zonder nationaliteit. Het leven van staatlozen wordt als het ware op pauze gezet. Terwijl de oplossing eigenlijk doodeenvoudig is: geef mensen een nationaliteit en daarmee toegang tot burgerrechten!”
Voor de documentaire vloog ze zelf naar de Sahara en volgde ze Bachir op zijn reis naar Barcelona. „Het moment dat hij de zee instapt en – met in hoofd de zwemlessen in het kamp- voor het eerst begint te zwemmen: dat zijn momenten die je niet meer vergeet.”
